Matsalar shaye-shayen miyagun gwayoyi matsala ce da kusan kowa da kowa na iya tabbarwa akwai shi a cikin al’umma musamman mu a Najeriya. Idan wani baya sha a gidanku, ko cikin danginku to kuwa lallai ba za a rasa masu yi ba a unguwarku ba. To amma duk da haka a kullu yaumin sai dai a yi ta maganar, amma sai ka ga ba wani kwakwkwarar mataki na zahiri da mutum zai ce ga shi ana dauka don shawo kan lamarin tun daga bangaren gwamnati, wacce hakkin nauyin jama’a ya doru akan ta, har izuwa kan iyalai, wadda duk wata tabarbarewa kan faro ne daga nan.
Anan Najeriya misali, ba da jimawaba a shafin sada zumunta ta Twitter, wani ma’abocin amfani da kafar ya sako wani sakamakon da aka wallafa akan wani bincike da aka gabatar mai taken, Drug Use in Nigeria 2018, wadda aka wallafa a shafin yanar gizo na ofishin da ke kula da miyagun kwayoyi da laifuka na Majalisar Dinkin Duniya, wato United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC). Shi wannan sakamakon binciken ya kunshi bayanai masu muhimmanci da ya kamata duk wani dan kasa mai hankali ya maida hankali a kai.
Abin kaico da takaici wai a maimakon ‘yan Najeriya su fara tattaunawa da kawo dabarun yadda za a shawo kan wannan matsala sai kawai aka shiga muhawara akan gaskiya ko rashin gaskiyar rahoton binciken. Duk da cewa wannan bincike an gunadanar da shi ne a shekara 2018, amma na tabbatar sakamakon har a yau kusan hak ya ke, sai ma abinda ya karu. Ni a gani na, lokaci ya yi da ya kamata matasanmu su maida hankali da saka karfi akan muhawara da zai ficcemu domin a gudu tare a tsira tare!
Mai karatu na iya duba wannan makala da ta kawo illolin shaye-shaye da kuma hanyoyin magance su.
Da farko dai yana da kyau a sani cewar, wannan bincike an yi shi ne a karkashin jagorancin Federal Ministry of Health da kuma National Bureau of Statistics (NBS) tare da Centre for Research and Information on Substance Abuse (CRISA) na Najeriya. A yayin da ofishin kula da miyagun kwayoyi da laifuka ta Majalisar Dinkin Duniya ta bada taimako irin na kwarewa wato technical support kenan a Turance. Sannan kuma kungiyar Hadakan Turai wato European Union (EU) su suka dauki nauyi don taimakawa Najeriya yaki da matsalar miyagun kwayoyi. An yi wannan bincike ne a duk fadin kasannan. Kusan ba’a taba bincike mai fadi ba akan matsalar miyagun kwayoyi a Najeriy kamar wannan.
Wannan binciken ya bankado abubuwa da dama da ya kamata musamman mahukunta su maida hankali akai. Wasu daga cikin abubuwan da aka gano sun hada da:
Hakkin mallakar hoto (photo credit): UNODC
Dubi wannan hoton:
Hakkin mallakar hoto (photo credit): UNODC
Wannan kadan kenan daga cikin abuwawan da wannan bincike ya gano.
Binciken ya yi bayanai ko kuma ince ya kawo wasu shawarwari da ya kamata a dauka don ganin an shawo kan wannan matsalar. Don karanta cikakken bayani game da wanna bincike latsa wannan wuri.
Kuna iya karanta: Illolin shan miyagun kwayoyi ga matan aure
Jan hankali:
A maimakon mai da hankali ga nuna wa juna yatsa da banbance-banbance, yana da kyau mu sani cewa duk abinda ka gani ga wane gobe gareka yake zuwa.
A gani na a matsayinmu na ‘yan kasa, kamata ya yi mu mai da hankali ga bayanai masu muhimmanci da wannan bincike ya kunsa. Kar ku manta duk da cewa abu ne da kusan dukkanninmu zamu iya shaidawa, wannan bincike ya nuna mana cewa:
Yawan matasa da ke ma’amala da miyagun kwayoyin ya kai wani matsayi. Sanin kowa ne wannan na nufi ko yana nuni lallai akwai matsala da matasanmu ke ciki. Suna bukatar taimako.To tambayar anan shine, mene ne mutum zai yi a matsayin sa na taimakawa wa’yanda ke bukatan taimako kafin su fada cikin wannan hali. Ta ya ya za ka/ki taimakawa wadanda ke cikin wannan hali da ke kusa da kai/ke don karesu daga halaka.
Sannan kuma yadda wannan bincike ya nuna yawan mata da ke mu’ala da miyagun kwayoyi abin tsoro ne. Me ke faruwa? Ganin cewa mata suke renon yara, su basu tarbiya – ana sa ran wadannan yara za su girma su zama ginshikin al’umma. To ina muka dosa a al'ummance? Yau an wayi gari kaso da dama cikin iyayensu na fadawa cikin wannan lamari na shaye-shaye, lallai abin dubawa ne da gaggawa. Lallai wannan lamari ne da ke bukatar kowa da kowa don ceton al’umma.
Haka zalika, wannan bincike ya nuna duk da cewa babu isassun kafafen taimakon masu fama da wannan matsala, amma tsangwama da suke fuskanta daga wajen jama’a na daga cikin abinda ke hana masu bukatan taimako nema taimakon da ya kamata su samu. Wannan tsangwama ba karamar illa ba ce ga kokarin shawo kan wannan lamari.
Hakki ne akan mutane, kama daga iyaye da ‘yan uwa har izuwa mutane unguwa su taimakawa mutanen da ke fama da wannan matsala don ceto su. Domin ceton su ceton kai ne gaba daya. Kasancewarsu ba ‘ya’yanmu ba ko ba danginmu ba ba zai kubutar da mu daga cikin hatsarin wannan halayyar ta su ta shaye-shayen za ta haifar ba. Saboda haka taimakonsu yi wa kai ne. Duk wadda ya taimaki wani kuma Allah zai taimake shi.
Abu na gaba da na ke son jawo hankalinmu musamman mu ‘yan arewacin kasarnan, akan al’adar rashin yin magana idan an ga ba daidai ba musamman idan ya shafe mu ko wani na mu. Saboda kunyar kar a ce namu ya lalace sai mu gwammaci mu yi shiru. Yin shiru har abada ba zai kawo mana maslaha ba. Don haka a yi kokari da zarar an ga wani abu a yi magana don taro matsalar akan lokaci tun kafin ya fi karfi.
Har ila yau, wani abu kuma mai muhimmanci da ya kamata a maida hankali akai shi ne kokarin rage zaman banza a tsakanin matasanmu. Dole ne mu mai da hankularmu wajen samarwa kawunanmu aikin yi ba jiran sai gwamnati ta ba mu aikin yi ba. Sannan kuma iyaye da yayyu da kuma duk wadda ke da fada a ji a cikin al’umma su zamanto masu cusa wa ‘ya’ya, da matasa ra’ayin dogaro da kai tun da wuri ba wai sai an kare karatu ba ko kuma sai yaro ya girma sosai ba. Malam Bahaushe ya ce, da zafi-zafi ake dukan karfe. Hakan zai taimaka ainun wajen rage yawan matasan da za su rika shiga damuwa har ya kai su ga fadawa harkar shaye-shaye.
A karshe ina jawo hankali duk wadda ke da hakki a gwamnatance da a ji tsoron Allah a mai da hankali akan alkawari da aka yi na sauke nauyin jama’a da ke kanku. Wannan sakamakon bincike da aka yi yana hannunku. A tsaya tsakani da Allah a yi abinda ya dace. Allah Ya datardamu baki daya.
Mai karatu na iya duba wani makalar da ta yi tahalili game da matsalar shaye-shaye a tsakanin matasa.
Posted
"Ki tafi gidanku na sake ki!" Runtse idanu na yi jin sautin muryar Adamu a kaina, yana furta kalaman da suka kusan sanya ni haihuwar cikin da ke jikina. Da sauri na dago jajayen idanuwana da suka gajiya da kuka na sauke a saitin sa. Wani irin tashin hankali da ciwon r...
Duk mace na bukatar sanin wadannan abubuwa guda 6 kafin ta yi aure
Posted
Aure abu ne mai matukar muhimmanci a rayuwar mutum don ya zamo cikar mutuntaka ta dan adam. Allah madaukakin sarki ya halicci mata daga jikin mazaje domin su matan su zama natsuwa a gare su, ya kuma sanya soyayya da shakuwa a tsakanin wadannan jinsin guda biyu. A...
Ko kun san adadin yawan nutrients da jikinku ke bukata?
Posted
Samun abinci mai kyau da kara lafiya, wato good nutrition, ya dace ya zamo daya daga cikin burin kowani dan adam da ke raye. Ya kasance mun san adadin yawan abinci mai kyau da jikkunanmu ke bukata, sannan mun san addadin yadda ya kamata mu rinka motsa jikinmu, kum...
Yadda ake hada buttered chicken
Posted
Assalamu alaikum barka da sake saduwa a fannin girke-girkenmu na Bakandamiya. A yau insha Allahu zamu gabatar da shirin yadda za ki hada buttered chicken. Abubuwan hadawa Kaza Ginger and garlic paste (citta da tafarnuwa) Albasa Yoghurt Butter Fresh cream ...
Posted
Assalamu alaikum barka da sake saduwa a cikin shirin Bakandamiya a yau insha Allahu zamu gabatar da shirin yadda za ki hada natural papaya drink Abubuwan hadawa Papaya (gwanda) Sugar Ruwa Zuma (optional) Yadda ake hadawa Farko za ki yanka gwanda ki cire ma...
Alamomi 8 da za ki gane cewa namiji da gaske yake
Posted
So wani irin yanayi ne da kan sa mutum ya tsinci kansa a cikin wani hali na daban. Sai dai mi? Abu ne shi mai dadi a kuma gefe guda abu ne mai matukar ban tsoro. Duk da kasancewar sa hakan bai zama abin ƙyama ga mutane ba. Da yawa kan rungume shi da hannun biyu. A gefe...
Illolin amfani da magungunan mata ga mace
Posted
Da yawa daga cikin mata musamman ma na Hausawanmu na yau, sun duƙufa wajen amfani da wasu sinadarai don ƙara wa 'ya'yansu mata ni’ima wajen gamsar da mazajensu. To haƙiƙa, ba zai iya zama laifi in an yi ba, sai dai matsaloli da illa da yake haifarwa bayan an yi am...
Labarin wata budurwa: Abin al'ajabi a rayuwa bai ƙarewa
Posted
Wata budurwa ce saurayinta ya zo gunta hira, suna cikin hira sai ya yanke jiki ya faɗi gawa. Abu ya dami budurwar domin sun yi maganar aure da shi lokaci suke jira kawai. Sai 'yan uwan saurayin suka ce ita ta kashe shi ba za su yadda ba, kawai aka mata sharri ta yi kisa...
Adabin gargajiya: Ire-iren wakokin baka na Hausa
Posted
Gusau, (1983) ya ce “Wakokin baka na Hausa sun shiga ko’ina a dukkan bangarorin rayuwar Bahaushe. Wakar baka takan yi ruwa ta yi tsaki a duk inda ta ga Bahaushe ya jefa kafarsa. Kasancewar wakokin baka suna da wannan halayya ta ratsa kowane zango na rayuwar ...
Posted
Abubuwan hadawa Kwai Tarugu Albasa Curry da thyme Garin citta kadan Koren tattasai Koren wake Karas Butter Knor chicken ko maggi chicken (ya danganta da irin dandanon ki) Yadda ake hadawa Da farko zaki fasa kwanki a ciki wani karamin kwano, sai ki ya...
Posted
Rayuwa mai yayi, rayuwa mai abin gani mai kuma abin fada, rayuwa mai kyara tarbiya mai kuma bata ta. Babban abu mafi muni shine rugujewar tarbiyar ‘ya mace, don tarbiyan mace daya al’uma dubu kan tarbiyantu, matsalar, idan tarbiyan mai kyaune, dubu zasu yi k...
Illolin istimna'i (masturbation) ga ma'aurata da hanyoyin guje mishi
Posted
Biyawa kai bukata ta hanyar istimna'i wato masturbation da turanci, ko kuwa "istimna'i" din da harshen larabci, yana nufin duk wata hanya da mutum zai bi don ya samarwa kanshi biyan bukata wato zubar da maniyyi ba tare da saduwa tsakanin jinsin mace da na miji ba. ...
Siffofi guda goma da mata ke so a wurin namiji
Posted
Da yawan maza na ganin mata a matsayin wata halitta mai murɗaɗɗen hali wacce da wuya ka gane ina ta dosa. Hakan na cima matan tuwo a ƙwarya kwarai. Mujallar Hivisasa ta ƙasar Kenya ta gudanar da bincike akan musabbabin hakan. Kadan daga ciki binciken da suka gudana...
Ire-iren cin zarafi da wasu iyaye ke fuskanta a wajen 'ya'yansu
Posted
Tun tsawon shekaru daruruwa da suka gabata ‘yan neman ‘yanci ke ta gwagwarmaya akan samun ‘yancin mutanen da ke fuskantar cin zarafi. ‘Kungiyoyin gwagwarmaya daban-daban sun yi aiki tukuru don ganin bayan cin zarafi daban-daban da ke faruwa a dun...
Posted
A wannan yankin, ruwa ake tsugawa tamkar da bakin kwarya, ga iska mai k'arfi da ke shillo da tsayayyun bishiyoyin da ke harabar asibitin, duhun dare ya tsananta sanadiyar giragizan da suka yawaita a sararin samaniya. Banda walk'iya da ke haskakawa, da ba zaka iya h...
Posted
Abubuwan hadawa Nama mara kitse kilo Attarugu Maggi (6) Albasa Gishiri Tafarnuwa Cittah Mangyada Kori Yadda ake hadawa Da farko zaki wanke namanki ki sa albasa da maggi ki dora a wuta ki tafasa ya nuna sosai. Idan yayi sai ki sauke ki kawo turmin...
Posted
Rayuwa mai yayi, rayuwa mai abin gani mai kuma abin fada, rayuwa mai kyara tarbiya mai kuma bata ta. Babban abu mafi muni shine rugujewar tarbiyar ‘ya mace, don tarbiyan mace daya al’uma dubu kan tarbiyantu, matsalar, idan tarbiyan mai kyaune, dubu zasu yi k...
Physics: Ko kun san wadda ya fara gano Snell's law of refraction?
Posted
A darussanmu na kimiyya da fasaha a gefen kimiyyar lissafi (physics) yau zamu duba asalin mafarin Snell law ko kuma law of refraction. Wannan law din ya yi bayani ne akan alaka tsakanin angle of incidence da angle of refraction idan ana magana akan lokacin da haske ke r...
No Stickers to Show