Malam Nata’ala

Malam Yakubu Mato, wanda aka fi sani da Malam Na Ta’ala, jarumi ne na shirin fina-finan Hausa a Najeriya. Ya shahara ne a cikin masana’antar fina-finan Kannywood, inda ya taka muhimmiyar rawa sosai wajen bunƙasa wasan kwaikwayo na harshen Hausa.

Ya kasance ɗaya daga cikin jarumai na farko da suka fara kafa ginshiƙai masu ƙarfi a masana’antar tun daga shekarun 1980s, kuma ana yawan ambaton shi saboda hazaƙarsa, salo na ilimi, da rawar da yake takawa a matsayin dattijo ko malami a fina-finai.

Haihuwa da tashi

An haifi Malam Na Ta’ala, a ranar 15 ga Agusta, 1967 a ƙauyen Dambuwa Rijiya da ke cikin garin Potiskum, Jihar Yobe, Najeriya. Ya fito daga cikin dangi masu bin addini da ladabi, waɗanda suka gina rayuwarsu a kan koyarwar Musulunci da tarbiyyar Hausawa ta gargajiya. Tun yana ƙarami, ya fara koyon darussan Al-Ƙur’ani mai girma, karatun hadisai, da wasu fannoni na ilimin Fiƙihu, domin ilimin addini shi ne ginshiƙin tarbiyya a yankin Arewa.

A lokacin ƙuruciyarsa, Malam Na Ta’ala ya nuna halin ladabi, natsuwa, da sha’awar koyon ilimi, musamman na addini. A karatunsa na Islamiyya a Zango Jimeta, ya yi fice wajen karatun tajwidi, nahawu, sira da tafsiri, inda malamansa suka yaba da hazaƙarsa. Duk da cewa bai samu damar yin dogon karatun boko ba, hakan bai hana ya nuna basira da hangen nesa a rayuwa ba.

A lokacin samartakarsa ne ya fara nuna sha’awa ta musamman ga harkokin kwaikwayo da nishaɗi, musamman ta hanyar kallon wasan kwaikwayo na gargajiya da ake yi a bukukuwa da shagulgulan al’umma. Wannan sha’awa ta sa yake yawan kwaikwayon malamai, sarakuna, da sauran fitattun mutane a cikin gida, lamarin da ya jawo farin jini da sha’awa ga mutane da dama a yankinsu.

Haka kuma, kasancewar shi ɗan gida mai tarbiyya da imani, hakan ya taimaka masa wajen haɗa ilimin addini da kwaikwayo, wanda daga bisani ya zama ginshiƙin salon aikinsa. Wannan ta sanya shi ɗaya daga cikin ’yan wasan kwaikwayo na farko da suka yi ƙoƙarin haɗa ƙimarsa ta Musulunci da ilimin sana’ar nishaɗi, abin da ya bambanta shi da sauran masu wasan kwaikwayo na zamaninsa.

A takaice, tun daga haihuwa da tarbiyyarsa, Yakubu Mato ya kasance mutum mai nutsuwa, biyayya, da kishin gaskiya, wanda ya ɗauki ƙwarewar rayuwa daga ƙauyen Dambuwa Rijiya a matsayin tushen darasi da ya gina masa halayyar da ta kai shi ga zama fitaccen jarumin wasan kwaikwayo a Najeriya.

Rayuwa da kafa iyali

Malam Yakubu Mato, mutum ne da ya rayu cikin tsantsar natsuwa da kyawawan halaye na Musulunci. Yana da mata uku, kuma Allah ya albarkace shi da ’ya’ya goma (10), maza da mata, waɗanda ya tarbiyyantar a bisa koyarwar addini da ladabi. A matsayinsa na uba, ya kasance mai kula da iyalinsa, yana nuna ƙauna, tausayi da adalci ga matansa da ’ya’yansa. Duk da hayaniyar ayyukan fim da nishaɗi, ya kasance yana ba da muhimmanci ga gida da zaman lafiya a tsakaninsu.

A cikin al’umma kuma, Malam Na Ta’ala ya kasance mutum mai tausayawa da halin kirki, wanda yake da sauƙin kai da son taimaka wa kowa. Abokan aikinsa da sauran ’yan fim da dama sun sha bayyana yadda yake nuna gaskiya da mutuntawa, ba tare da nuna girman kai ba. Yakan ɗauki matasa ’yan fim a matsayin ’ya’yansa, yana ba su shawara da horo kan yadda za su yi amfani da fasaharsu cikin tsafta da natsuwa. Wannan kyakkyawar dabi’a ta sa ya samu girmamawa a tsakanin al’umma da masana’antar Kannywood baki ɗaya.

Fara aiki a harkar fina-finai

Sha’awar wasan kwaikwayo ta fara bayyana a zuciyar Malam Na Ta’ala tun yana ƙarami, inda yake yawan kwaikwayon malamai, shugabanni, da sauran mutanen gari a lokacin bukukuwa. Wannan bai tsaya a wasa ba, domin daga bisani ya zama burin rayuwa da ya gina masa sana’a.

Ya fara taka matakin farko ta hanyar shiga ƙungiyar drama a Jimeta, ƙarƙashin jagorancin darakta Baba Buba, wanda a wancan lokaci ke da alaƙa da shirye-shiryen talabijin na Nigerian Television Authority (NTA) kamar Sallawanjo (Biri da Wando). Wannan ƙungiya ta zama makaranta gare shi wajen koyon dabarun kwaikwayo, shirya labari, da yin aiki a gaban kyamara.

Bayan samun ƙwarewa, Malam Na Ta’ala ya koma jiharsa ta Yobe, inda ya kafa ƙungiyar wasan kwaikwayo ta matasa, domin ci gaba da haɓaka sana’ar kwaikwayo a yankinsa. Wannan ƙungiya ta yi fice a cikin al’umma ta hanyar shirya wasannin faɗakarwa da nishaɗi, da suka shafi rayuwa, zamantakewa, da darussan addini. Wannan ne ya zama ginshiƙin da ya kafa masa suna kafin ya shiga manyan fina-finai na Hausa.

Shigarsa cikin masana’antar Kannywood

Shekarar 1986 ce ta zama muhimmin mataki a rayuwar Malam Na Ta’ala, domin a wannan lokaci ne ya shiga masana’antar fina-finai ta Hausa wadda daga baya aka fi sani da Kannywood. Wannan lokaci ne da masana’antar ta fara da ƙoƙarin kafa tubalanta na farko.

Fim ɗin farko da ya fito a ciki shi ne “Karshen Munafiki Jin Kunya”, wanda Musa Na Saleh ne ya shirya. Wannan fim ɗin ne ya fara fito da sunansa a idon jama’a, kuma ya nuna ƙwarewarsa wajen ɗaukar nauyin manyan rawuna a fim. Bayan wannan nasara, ya ci gaba da fitowa a cikin wasu fitattun fina-finai da shirye-shiryen talabijin, inda ya riƙa taka muhimmiyar rawa wajen bunƙasa ilimi da nishaɗi a tsakanin al’umma.

Ba kawai jarumi ba ne, Malam Na Ta’ala ya kasance marubuci kuma mai shirya fina-finai (producer), wanda ke ƙoƙarin kawo canji ta hanyar rubuce-rubuce masu ɗauke da darasi da faɗakarwa. Ya yi imani da cewa fim ba nishaɗi kaɗai ba ne, illa kuwa hanya ce ta ilmantarwa da gyaran halayyar jama’a.

Fitattun fina-finai da shirye-shiryensa

Ayyukan da Malam Na Ta’ala ya yi sun haɗa da fina-finai da dama waɗanda suka yi tasiri ga ci gaban Kannywood. Wasu daga cikinsu sun haɗa da:

• Karshen Munafiki Jin Kunya: Fim ɗin farko da ya fito, wanda ya buɗe masa ƙofa zuwa duniyar fim.
• Katanga: Fim mai ɗauke da darasi game da zaman lafiya da haɗin kai.
• Ibro Usama: Ya fito tare da marigayi Rabilu Musa (Ibro), inda suka samar da nishaɗi da faɗakarwa ta hanyar barkwanci mai ma’ana.
• Ibro Ɗan Kwanakwana: Daya daga cikin fina-finan da ya shirya kuma ya fito a ciki, mai ɗauke da sakon gyaran halayya.
• Aljanar Ibro: Fim ɗin da ya ƙunshi labarin al’ajabi da darasi ga masu kallo, wanda ya ƙara fito da fasahar Malam Na Ta’ala.
• Dadin Kowa (shirin talabijin mai dogon zango na tashar Arewa24): Wannan shiri ne da ya ƙara ɗaukaka sunansa, inda ya fito da sunan “Malam Na Ta’ala”, wanda daga bisani ya zama lakabinsa na dindindin a duniyar Kannywood.

Ta hanyar waɗannan ayyuka, Malam Na Ta’ala ya zama fitaccen jarumi, marubuci da mai ba da shawara a fagen fina-finai, wanda gudunmawarsa ta zama abin alfahari ga masana’antar nishaɗi ta Arewa da Najeriya baki ɗaya.

Salon ayyukansa da halaye

Malam Na Ta’ala, ya shahara da irin salon aikinsa mai cike da hikima, natsuwa, da fasaha ta musamman. A yawancin fina-finan da ya fito, yana taka rawar dattijo, malami, uba, ko shugaba mai hankali, wanda ke ɗauke da halayen tausayi, ilimi, da shawara. Wannan ya sanya shi ɗaya daga cikin jaruman da suka iya taka rawar hankali cikin ƙwarewa da natsuwa, ba tare da hayaniya ko hauka ba.

Ya kasance mai amfani da harshen Hausa cikin salo na ilimi da nishaɗi, inda yake haɗa magana mai zurfi da dariya don faɗakarwa. Yawancin kalamansa a fim suna ɗauke da zance na hikima da faɗakarwa ga jama’a, lamarin da ke sa masu kallo su ji daɗin kallon shi ba kawai saboda nishaɗi ba, har ma saboda ilmantarwa. Wannan fasaha tasa ta nuna cewa Malam Na Ta’ala ba jarumin wasan kwaikwayo kaɗai ba ne, malami ne ta fuskar ilimi, wanda ke koyar da ɗabi’a ta hanyar nishaɗi.

Ayyukansa sun ƙunshi darussa masu zurfi, suna magana kan gaskiya, adalci, halin kirki, da muhimmancin zaman lafiya a cikin al’umma. Yakan yi amfani da kalmomi masu jan hankali da suka haɗa ilimi da ban dariya, don isar da saƙo cikin sauƙi. Wannan salo ne da ya bambanta shi da sauran jarumai, inda yake ɗaukar nishaɗi a matsayin hanya ta faɗakarwa da gyaran halayyar jama’a.

A cikin hirarraki daban-daban da aka yi da shi, Malam Na Ta’ala ya bayyana cewa manufarsa a cikin harkar fim ita ce:

“A ilmantar da al’umma ta hanyar nishaɗi, a kuma nuna gaskiya da ɗabi’a mai kyau.”

Wannan maganar ta zama ƙa’idar aikinsa, wadda ya bi tsawon shekaru, yana ƙoƙarin tabbatar da cewa duk fim da ya shiga yana da saƙon alheri. Ba ya son rawar da ke ƙunshe da barna, zagi, ko rashin kunya, domin yana ganin cewa jarumi ya kamata ya zama abin koyi ga al’umma.

Gudunmawa ga masana’antar Kannywood

Malam Na Ta’ala yana daga cikin tsofaffin jarumai da suka taka muhimmiyar rawa wajen gina masana’antar Kannywood tun daga matakin farko. A lokacin da fina-finan Hausa suka fara cikin shekarun 1980s zuwa 1990s, ya kasance ɗaya daga cikin tubalan gini da suka kafa tsarin fim na Arewa. Ya taimaka wajen inganta salon rubutu, kwaikwayo, da isar da saƙo ta hanyar harshen Hausa, wanda ya taimaka wajen bunƙasa fim ɗin Hausa a Najeriya da ma kasashen Nijar, Chadi, da Ghana.

Ya kuma kasance malami, mashawarci kuma jagora ga matasan jarumai, yana ba su horo kan yadda za su gudanar da aikinsu da ladabi da tsoron Allah. A cewarsa, fim na gaskiya shi ne wanda yake faɗakar da al’umma kuma yake kare martabar harshen Hausa da al’adun Hausawa.

Malam Na Ta’ala ya kuma yi fice wajen ƙarfafa amfani da kafafen zamani kamar YouTube, Facebook, da sauran kafafen sada zumunta, domin yaɗa fina-finai da koyar da al’umma. Duk da haka, yakan yi gargadi ga matasa masu amfani da sabuwar fasaha da cewa su kasance masu gaskiya, ladabi, da sanin ya kamata, don su kare martabar kansu da ta masana’antar Kannywood baki ɗaya.

Rashin lafiya da mutuwa

A cikin shekarar 2025, jarumi Malam Yakubu Mato (Na Ta’ala) ya fara fama da cuta mai tsanani ta daji, wadda ta haifar masa gagarumar matsala a jiki da kuma tattalin arziki. Rahotanni sun bayyana cewa kafin cutar ta tsananta, ya yi ƙoƙari wajen neman magani a gida da kuma asibitoci daban-daban, amma saboda tsadar magani da jinya, sai cutar ta ci gaba da yi masa illa.

A lokacin da labarin rashin lafiyarsa ya bazu, al’umma da ’yan masana’antar Kannywood sun nuna damuwa tare da neman hanyoyin taimako domin ganin ya samu kulawar likitoci. Haka kuma, gwamnan Jihar Yobe, Mai Mala Buni, ya nuna tausayinsa tare da yin alkawarin tallafa masa domin samun magani mai inganci. Wannan mataki ya ƙara bayyana irin darajar da Malam Na Ta’ala yake da ita a idon jama’a da shugabanni, musamman ganin yadda ya yi hidima wajen ilmantarwa da faɗakarwa ta hanyar fim.

Sai dai duk da ƙoƙarin likitoci da addu’ar al’umma, cutar ta daji ta ci gaba da yi masa illa, har ta kai ga Allah ya yi masa kiran gaskiya. Rahotanni daga manyan kafafen labarai kamar The Niche, Daily Post, da Leadership Newspaper sun tabbatar da cewa Malam Na Ta’ala ya rasu a daren Lahadi, 2 ga Nuwamba, 2025, a garin Potiskum, Jihar Yobe.

Bayan rasuwarsa, an gudanar da jana’izarsa cikin girmamawa da alfarma, inda manyan jaruman Kannywood, abokai, ’yan uwa, da al’umma suka halarta domin yin addu’a da girmamawa ga mamacin. An binne shi a garin Potiskum, inda aka yi ta ambaton irin gudunmawar da ya bayar a rayuwarsa ta fim da tarbiyya. Mutuwarsa ta bar babban giɓi a cikin masana’antar Kannywood, musamman a ɓangaren jarumai masu da’a da ladabi.

Tasirin abin da ya bari

Malam Na Ta’ala ya bar tarihi mai ɗorewa a cikin masana’antar fina-finan Hausa, wanda zai ci gaba da zama abin koyi ga masu tasowa. Ya rayu a matsayin jarumi mai gaskiya, haƙuri, da kishin al’umma. Mutum ne wanda bai taɓa amfani da sana’arsa wajen yin ɓarna ko yaɗa alfasha ba.

• Tasirin da ya bari a Kannywood ya bayyana ta hanyoyi da dama:
• Da farko, ya kafa ginshiƙin haɗa addini, al’ada, da nishaɗi, wanda ya zama misali ga masu shirya fina-finai.
• Ya tabbatar da cewa fim ba nishaɗi kaɗai ba ne, illa kuwa hanya ce ta faɗakarwa, ilmantarwa, da gyaran ɗabi’a.
• Haka kuma, ya zama malami ta fuskar fim, wanda ke koyar da tarbiyya da darussa cikin salo na barkwanci da hikima.
• Ya bar ra’ayoyi da rubuce-rubucensa, da yawa daga cikinsu sun taimaka wajen tsara tsarin shirya fim mai tsafta da tsari a Arewa.

Har ila yau, Malam Na Ta’ala ya zama abin koyi ga sabbin jarumai, musamman wajen nuna cewa mutunci da ladabi su ne ginshiƙin nasara a harkar nishaɗi. Ayyukansa sun ci gaba da kalluwa a tashoshin talabijin da YouTube, inda jama’a ke ci gaba da koyon darussa daga sakonnin da ya bari.

A takaice, rayuwarsa ta nuna cewa nasarar jarumi ba ta ta’allaka ga shahara ba, sai dai ga irin gudunmawar da ya bayar wajen gina al’umma. Malam Na Ta’ala ya rasu, yana bar kyawawan halaye na gaskiya, daraja, da tarihi mai cike da darussa a zukatan al’ummar Hausawa da masana’antar Kannywood gabaɗaya.

Lambobin yabo

A cewar rahotanni daga wasu jaridu da kafafen sada zumunta, Malam Na Ta’ala bai samu lambobin yabo na hukuma masu yawa ba, amma an sha karrama shi ta fannoni daban-daban saboda gudunmawar da ya bayar ga masana’antar Kannywood da kuma rawar da ya taka wajen ilmantar da jama’a ta hanyar fim. Ga wasu daga cikin karramawar da ya samu:

1. Lambar yabo ta “Lifetime Achievement Award” daga ƙungiyar Arewa Film Makers Association an ba shi ne a shekarar 2019, lokacin da aka gudanar da taron tunawa da tsofaffin jarumai a Kano.
2. Karramawa daga Kannywood Guild of Actors (KGA) ya samu ne a shekarar 2021, a wani bikin da aka yi domin girmama jarumai masu taka muhimmiyar rawa a masana’antar.

Manazarta

Abubakar, A. (2025, September 3). Nata’ala Ya Godewa Shugaban Nijar bayan ba Shi Makudan Kudi, Ya Taba Mala Buni. Legit.ng – Nigeria News.

Ismail, N. (2025, August 20). Kannywood veteran Mallam Nata’ala battles cancer, seeks help. Daily Post Nigeria.

Omotere, S. (2025, November 3). Kannywood actor Malam Nata’ala dies after illness. Punch Newspapers.

Tarihin Wallafa Maƙalar

An wallafa maƙalar 3 November, 2025

An kuma sabunta ta 3 November, 2025

Sharuɗɗan Editoci

Duk maƙalun da kuka karanta a wannan taska ta Bakandamiya, marubuta da editocinmu ne suka rubuta. Kuma kowace maƙala da aka buga ta bi muhimman matakai na tantancewa don ganin cewa bayanan dake cikinta sun inganta.

Idan kuma an ga wani kuskure a cikin kowace maƙalarmu, a sanar da mu. Za mu yi bincike sannan mu gyara gwargwadon fahimtarmu.