Kalmar jigo tana da ma’anoni guda biyu wato ma’ana ta lugga (literal meaning) da kuma wadda aka ba wani fannin ilimi isdilahi (technical meaning).
Jigo a luggance na nufin abin da ake amfani da shi wajen banruwa a lambu. Muhimmancin jigo a lambu shi ne ya samar da su kansu tsirran ta hanyar amfani da shi wajen banruwa. Idan babu jigo babu ruwa, idan babu ruwa babu tsirrai, idan babu tsirrai su kuma babu lambu. Ganin muhimmancin jigo ga lambu, irin muhimmancin saƙo a labari ya sa manazarta suka yi amfani da kalmar a matsayin manufa ko kuma saƙo na labari, wanda shi ma a labari idan babu saƙo babu manufa, idan babbu manufa kuma babu labari. (East da Wasu, 1948:47)
Ɗangambo, (1981:6) cewa ya yi “Jigo shi ne saƙo ko manufa ko abin da labari ya ƙunsa, wato abin da yake magana a kai.”
A sauƙaƙaƙƙiyar jumla, jigo shi ne sakon da ake so labarin ya isar ga manazarci (mai karatu). Marubuci zai zaɓi wani maudu’i ko kuma matsala ko gaɓa da ya yi rubutunsa a kai da niyyar haskakawa ko kuma isar da wani saƙo akan wannan jigon ko maudu’i ga mai karatu.
Yadda ake samar da jigo
Hanyoyi ko yadda ake samar da jigo a labari suna da yawa, ya danganta da yanayin kowanne marubuci.
- Wata rana ina zaune ina danna waya, sai na ci karo da hoton wani zobe na zinare da ya yi matuƙar ƙayatar da ni a wayar, kawai sai na ji a raina ya kamata na yi wani rubutu da zai motsa tunani a kan wannan zoben. Daga haka kawai na samar da jigon labarin ZOBENA.
- Wata rana labarin wani yaro da ya mari mahaifiyarsa ya riske ni. Abin ya ɗaure mini kai, gani nake ta yaya za a yi duk soyayyar da ke tsakanin uwa da ɗa amma har ya iya marinta. Da na bincika sai aka ce mini ai a shege ta haife shi babu aure, wai gori wani abokinsa ya yi masa ya koma gida a fusace yana mata ƙorafi har ta kai shi ga mari. Tun daga lokacin da na fahimci cewa ba kowanne shege ba ne idan yana tuna ciwon abin da uwarsa ta yi masa yake iya girmama ta, sai na ɗauki jigon na rubuta labarin ZANEN DUTSE don ankarar da mata illar kusantar namiji da haihuwa kafin aure.
- Wata rana ina zaune na yi tunanin tunda nake ban taɓa yin rubutu a kan siyasa ba, sai kawai na ji ina so na yi hakan. Da tunanin hakan na samar da jigon labarin TUFKAR MAKAHO.
- Shi kuwa labarin RIKITACCE ina bacci na yi mafarkin jigonsa, da na farka na ji ban manta ba kawai sai na hau yin rubutu.
Abin lura, hanyoyin samun jigo suna da yawa. Akwai masu cewa samun jigon labari ne yake yi musu wahala, su yi ƙoƙari su riƙa faɗaɗa tunaninsu suna zurfafa shi a kan duk matsalar da suke so su yi rubutu a kanta, insha Allahu al’amarin jigo zai riƙa zuwa musu da sauƙi.
Raunin labari game da jigo
Raunin labari game da jigo shi ne rashin haskakken jigo a rubutun. Me kuka fahimta da hakan?
Shin ba ku taɓa karanta labari kun gama kun yi nadamar karantawa ba? Akan yi nadamar karanta labari, ko kallon fim ɗin da bai samu haskakken jigo ba, saboda wayargari ake yi labarin ba shi da wata ma’ana ta a zo a gani, ko kuma wani darasi da mutum zai ɗauka a cikinsa. Hakan sai ya jawo makaranci ya yi ta tsaki yana nadamar ɓata lokacinsa wajen karanta abin da ba zai amfane shi ba.
Idan har mutum zai yi tsaki silar karanta labari, to ina kuma ga alƙalan gasa waɗanda ba labarin shi kaɗai suka karanta ba? Ɗaruruwan labarai ne suke shiga manyan gasa, shin ta yaya labari zai zama abin a kalla idan ba a tace an tsefe ba?
Yadda ake haskaka jigo a rubutu
Hasken jigo ya dogara ne da irin yadda aka zaro shi a cikin al’umma, shi ya sa zaɓar jigon da ya dace a rubutu yana da matuƙar muhimmanci. A bisa yadda tsarin ɗan’adam yake, ya fi yarda da abin da ya ji ko ya gani ya faru da shi ko waninsa, ashe kenan idan kana so ka kama tunanin manazarcinka, zana masa rubutunka a cikin irin tarin matsaloli ko abin farincikin da ke kewaye da shi.
Abin da nake so na ce, son samu marubuci wajen ɗakko jigon labari ya ɗakko irin jigon da ya shafi al’umma walau kai tsaye ko a kaikaice.
Mun san cewa girgizar ƙasa gaskiya ce kuma ana yin ta, to amma fa duk wanda ya ɗakko jigon girgizar ƙasa a wannan ƙasar tamu ta Najeriya ba lallai ne rubutun na shi ya kama ranmu yadda ya kamata har ya isar mana da saƙo ba, akan wanda zai ɗakko jigon abin da muka sani kuma yake damun mu irin su rashin tsaro, rashin ruwa, rashin wuta, rashin tituna da sauran su. Abin da nake so na ce a taƙaice shi ne ‘hirar shanu a bar wa ɗan fulani da mahauci, hirar kifi kuma sai masunci’.