Tafarnuwa ɗaya ce daga cikin tsoffin tsirrai da ake shukawa, kuma daga cikin sinadaran da ake amfani da su dangin Liliaceae, wanda su ne tushen albasa, da suransu. Tafarnuwa ta yi fice wajen ba da daddadan kamshi da dandano cikin abinci. Haka nan kuma tafarnuwa ta yi fice a yawancin dakunan girke-girke, ta kuma yi fice ta fannin lafiya.
Dunkulen tafarnuwa kan kunshi sala 10 zuwa 20, ya danganta da girman ta. Launin jikinta kafin a bare, ka iya kasancewa fari, ko launin makuba, amma da zarar an bare ta, komai fari ne a jikinta.
Tafarnuwa na cikin kayan yaji da jama’a da dama ke sha’awar amfani da ita ta hanyoyi daban-daban, ko da yake wasu na gudun warinta. Tafarnuwa na da tasiri wajen riga-kafin cutar asma inda ake buƙatar mai cutar a duk dare kafin ya kwanta barci, ya dafa ta ya sha da madara.
Tafarnuwa ɗaya ce daga cikin magungunan masu ban mamaki. Ana amfani da ita a ɗanya ko kumata wasu hanyoyi da ake sarrafa ta. Zaɓin farko ce da ya dace da ɗanɗano girke-girke. Za ta dace da amfani daban-daban ga waɗanda ba za su iya cin ta ɗanya ba.
Amfanin tafarnuwa ga lafiyar jiki
An dade da gano amfanin tafarnuwa ga lafiyar jiki. Tsawon shekaru dubbai, tafarnuwa ta taimaka wajen inganta lafiyar zuciya da ƙarfafa tsarin garkuwar jiki. Sinadaran antioxidants da ke cikinta suna da tasiri mai kyau a kan tsarin jinin ɗan’adam da tantannin halitta. Yin amfani da tafarnuwa akai-akai yana da tasiri ga riga-kafin cutukan zuciya.
Ɗaya daga cikin abubuwan da ke haifar da durƙushewar aikin zuciya da ci gaba da yaɗuwar cutukan zuciya ita ce damuwa. Don haka, maganin da zai iya rinjayar yanayin tunanin, zai taimaka wajen hana faruwar cututtuka. A cewar masana kimiyya, wannan magani na iya zama tafarnuwa. Tana magance damuwa, tana rag damuwa. Wannan alfanu na samuwa saboda tafarnuwa tana inganta samar da sinadarin serotonin. Wannan sinadari aikinsa ya ƙunshi kwantar da hankali. Yana samar da nutsuwa, yana karkatar da mutum zuwa ga barci, don haka yana taimakawa wajen shawo kan matsalar rashin hutu. Gwaje-gwajen da aka gudanar a kan ɓeraye sun nuna cewa tasirin tafarnuwa wajen yaƙi da damuwa ya fi ƙarfin ƙwayoyi ta hanyoyi da dama.
Cin tafarnuwa akai-akai yana da tasiri mai kyau ga tsarin jini. Tafarnuwa tana sa jinin ya tsinke, wanda hakan ke rage yiwuwar toshewar hanyoyin jini. Wani gwaji sau biyu da aka gudanar a Indiya a ɗaliban likitanci ya gano cewa ƙwayoyi uku na tafarnuwa a kullum sun isa su inganta taɓarɓarewar jini.
Mutanen da suka kamu da ciwon zuciya yana da kyau su haɗa da tafarnuwa a cikin abincinsu na yau da kullun. Domin tana ba da damar narkar da gudan jini a cikin hanyoyin jini, sakamakon abin da arteries da suka lalace ta hanyar atherosclerosis an dawo da wani bangare. Tafarnuwa tana hana sake kamuwa da ciwon. Lokacin da aka lura da marasa lafiyar da ke fama da ciwon zuciya suna cin tafarnuwa kowace rana, an gano cewa tsawon rayuwarsu yana ƙaruwa fiye da mutanen da ba sa amfani da ita akai-akai.
Ana kuma amfani da ita wajen riga-kafin sanyi da tari ta hanyar cin ta ita kaɗai ko haɗawa da citta a sha idan ana buƙata. Bincike ya tabbatar da cewa cin tafarnuwa na kashe ƙwayoyin cuta masu sa ɗan’adam atini ko gudawa. Tana kuma da tasiri wajen bayar da kariya daga cutar hawan jini, shi ya sa ake buƙatar a riƙa amfani da ita akai-akai. Yawan cin tafarnuwa da abinci yana taimakawa wajen saurin narkar da abincin da aka ciki ta yadda sinadaran gina jiki za su shiga cikin jini a kan lokaci.
A gargajiyance kuma akan yi amfani da tafarnuwa wajen maganin cin ruwa. A same ta a goge ta a zuba a cikin ruwan dumi sannan a sa kafa cikin ruwan na kamar minti talatin.
Illolin tafarnuwa ga jiki
Duk da yawan amfanin da tafarnuwa take kawowa a jiki, a wasu lokutan yana da kyau a iyakance amfani da ita, tunda tafarnuwa na da illa ga jiki. Amfani da tafarnuwa fiye da kima yana haifar da lalacewa ga ƙwayoyin ƙwaƙwalwa. Tafarnuwa ita ce tushen sinadarin sulfone-hydroxyl ion, mai cutarwa ga ƙwayoyin halittar jijiya.
Cutarwar tafarnuwa ga sashin gastrointestinal yana da alaƙa da yawan amfani da ita. Tana iya ƙone ƙwayoyin samar da majina (mucous). Idan wannan yana faruws sau da yawa, matsala na iya afkuwa a hanji.
Matsalar warin tafarnuwa
Kamar yadda masu amfani da tafarnuwa a abincin da ake yi da ita suka sani tana da warin da ke daɗewa sosai a jikin mutum tsawon lokaci bayan ma ya manta da ya ci abin. Har bayan awanni 24 da cin abin da aka yi da ita warin nata yana nan a cikin gumin mutum da ma numfashinsa. Abin yakan kai ba ma sai mutum ya sanya ta a bakinsa ba, kafin ka ji numfashinsa yana warinta.
A shekarar 1936 likitoci sun wallafa a mujallar kungiyar likitoci ta Amurka, (Journal of the American Medical Association), cewa, bayan ‘yan sa’o’i an ji warin tafarnuwa a numfashin wani marar lafiya da aka ba wa miyar tafarnuwa ta hanyar irin robar nan ta ɗura wa marasa lafiya magani ko abinci ta hanci.
Abin da ya sa ake jin warin tafarnuwa daga jikin waɗanda ba su tauna ta ba, kamar marasa lafiyar da aka ɗura musu miyarta zuwa cikinsu ta roba da kuma jariran da iyayensu ne suke cin tafarnuwar shi ne, tafarnuwa tana da wasu sinadarai kamar (sulphur) da ke shiga cikin jinin mutum bayan jiki ya sarrafa ta.
Daga cikin jinin ne, suke shiga cikin huhu har su kai ga makogwaro sannan kuma su zo bakin mutum. Duk yadda ka wanke bakinka ba za ka iya raba shi da warinta ba, domin warin ba daga bakin yake ba, daga aikin da kayan cikinka suke yi yake samuwa.
Tun da haɗuwar sinadaran da tafarnuwar ke ɗauke da su ne, da kuma aikinsu daga wannan sashe na cikin mutum zuwa wancan sashe, ke haddasa warin, to hanyar da ta fi dacewa a yi maganin warin, ita ce ta irin wannan hanya ta kimiyya.
Akwai binciken da aka yi wanda aka gano wasu kayan abincin da idan aka ci tare tafarnuwa, suke batar da warinta. Kayan abincin da suka fi yin hakan sun hada da ganyen salak (lettuce), da dankali, da na’ana da sauransu.
Binciken baya-bayan nan da masana suka fitar a watan Satumba na shekarar da ta wuce, sun bi diddigin yadda waɗannan abubuwa suke kashe warin tafarnuwar, inda suke ganin gwamutsuwar da wasu ƙwayoyin sinadaran halitta da ke cikin tafarnuwar ne na sinadarin farar-wuta (sulphur) da wasu ƙwayoyin halittar sinadarai. A gwajin da masanan suka yi sun gano cewa ganyayyakin da ke kashe warin tafarnuwar sun fi tasiri idan aka ci su ɗanyu, ba tare da an dafa su ba.
Manazarta
WebMD (n.d.). GARLIC: Overview, uses, side effects, precautions, interactions, dosing and reviews. WebMD
McLean, A. (2024, April 2). What are the benefits of garlic? Medical News
NCCIH. (n.d.). Garlic: usefulness and safety. NCCIH.
*****
Duk maƙalun da kuka karanta a wannan taska ta Bakandamiya, marubuta da editocinmu ne suka rubuta. Kuma kowace maƙala da aka buga ta bi muhimman matakai na tantancewa don ganin cewa bayanan dake cikinta sun inganta.
Idan kuma an ga wani kuskure a cikin kowace maƙalarmu, a sanar da mu. Za mu yi bincike sannan mu gyara gwargwadon fahimtarmu.
