Tawayen haɗe (Conjoined, a Turance) tagwaye ne da ake haifa a manne ko a haɗe da juna, wato a haɗe ba a rabe ba ta wata gaɓa a jiki saɓanin l yadda aka saba gani.
Tagwaye ne waɗanda aka haifa a haɗe da jikinsu a zahiri. Ana samun haihuwarsu sau ɗaya a cikin kowace haihuwa 50,000 zuwa 60,000. Kusan kashi 70 cikin 100 na tagwayen da suke manne da juna mata ne, kuma yawancinsu ba su mutu ba.
Tagwayen na fara girma ne tun lokacin da ɗantayi ɗaya ya rabu gida biyu don samar da tagwaye. Jarirai biyu kan girma daga wannan ɗantayi amma za su kasance a manne da juna. Mafi akasarin mannewar ko haɗewar tana aukuwa ne a ƙirji ko a ciki ko ta ƙashin kwankwaso. Haka nan tagwayen kan yi amfani da wata gaɓa guda ɗaya ko fiye da ɗaya, misali zuciya.
Sai dai mafi yawan tagwayen da ke manne ba a cika haihuwarsu da rai ba, ko da an haife su da ran sukan mutum ne jim kaɗan bayan haihuwar, ci gaban da ake samu na ilimi da binciken kimiyya ya ɗan taƙaita mutuwar tasu. Wasu daga cikin tagwayen da aka haifa a manne kuma ba su mutu ba har suka fara girma, akan yi musu aiki a raba su. Nasarar aikin raba sun ɗin ta dogara ne da waje ko gaɓar da suka haɗu da kuma adadin gaɓobin da suke amfani da su. Hakan nasarar na da alaƙa da ƙwarewar gungun likitocin da za su jagoranci aikin rabawar.
Alamomin tagwayen conjoined
Babu wasu tabbatattun kuma karɓaɓɓun alamomi na tagwayen da ake haifa a haɗe yayin da suke ciki. Kamar sauran tagwaye, mahaifa na girma da sauri fiye da yadda take yi idan cikin ɗa ɗaya ne. Sai dai za a iya samun ƙaruwar laulayi da kasala har ma da amai tun cikin na farkon shiga. Akan iya yin scanning ɗin cikin mannanun tagwaye kamar sauran cikkuna.
Ya ya jariran ke mannewa?
Ana kasa ire-iren waɗannan tagwaye ne ta hanyar yin la’akari da gaɓar da suka haɗu. Sukan yi amfani da wata gaɓa guda ɗaya ko kuma wani ɓangare na jikinsu. Sukan haɗu ta kowace gaɓa daga cikin waɗannan gaɓɓai da ke tafe:
• Ƙirji (Thoracopagus)
Tagwayen na haɗewa gaba da gaba ne ta wajen ƙirji. Irin wannan haɗuwa, tagwayen kan yi amfani da zuciya guda ɗaya ne da hanta guda ɗaya da kuma babban hanji. Wato waɗannan gaɓɓai da aka ambata ɗai-dai ne a gangar jikin da ta haɗa tagwayen. Wannan kuma shi ne waje ko gaɓar da aka fi samun haɗuwar tagwayen.
• Ciki (Omphalopagus)
Su kuwa wannan nau’i na tagwaye suna haɗuwa ne ta ƙasan ciki. Mafi yawan omphalopagus suna amfani da hanta ɗaya da kuma ɓangaren da ke aikin narkar da abinci. Wasu kuma sukan yi amfani da wani sashe na ƙaramin hanji da kuma babban hanji. Sai dai ba sa amfani da zuciya guda ɗaya.
• Baya (Pygopagus)
Suna haɗuwa ne a baya da baya ta mahaɗar ƙashin baya da kuma mazaunai. Wasu daga cikin irin wannan nau’i na tagwaye suna amfani da ƙaramin hanji ne. Wasu ƙalilan kuma kan yi amfani da mafitsara guda ɗaya.
• Tsayin ƙashin baya (Rachipagus)
Waɗannan tagwaye ne da ake haifa a manne ta ƙashin baya. Ba kasafai ake samun irin waɗannan tagwaye ba.
• Ƙashin kwankwaso (Ischiopagus)
Ana haɗa tagwaye a ƙashin ƙugu, ko dai fuska da fuska ko kuma daga ƙarshe zuwa ƙarshe. Yawancin tagwayen ischiopagus suna amfani da ƙaramin hanji, da kuma hanta da gaɓobin al’aura da na fitsari. Kowane tagwaye na iya samun ƙafafu biyu ko ƙasa da haka, tagwayen suna amfani da ƙafa biyu ko uku.
• Gangar jiki (Parapagus)
Ana haɗa tagwaye gefe zuwa gefe a ƙashin ƙugu da wani ɓangare ko duka ciki da ƙirji, amma tare da kai daban-daban. Tagwayen na iya samun hannaye biyu, uku ko hudu da kafafu biyu ko uku.
• Kai (Craniopagus)
Ana haɗa tagwaye a bayan kai ko saman kai ko gefen kai, amma ba ta fuska ba. Craniopagus tagwaye suna amfani da wani yanki na kwanya. Amma yawancin ƙwaƙwalwarsu tana rabe ko da yake suna iya amfani da wata tsoka ta ƙwaƙwalwa tare.
• Kai da ƙirji (Cephalopagus)
Ana haɗa tagwaye a kai da kuma saman jiki wato ƙirji. Fuskokin suna gefe da gefen na kai guda ɗaya, kuma suna amfani da ƙwaƙwalwa ɗaya. Waɗannan tagwayen ba kasafai suke rayuwa ba.
A lokutan da ba kasafai ba, ana iya haɗa tagwaye tare, ɗaya ƙarami kuma ƙasa da cikakkiyar siffar da ɗayan yake da ita. A wasu lokutan kuma, ana iya samun tagwaye ɗaya a cikin ɗayan tagwayen (tayin cikin ɗantayin).
Yadda ake samun tagwayen conjoined
Identical twins (monozygotic twins) suna faruwa ne lokacin da ƙwai guda ɗaya da aka saka ya rabu kuma ya tashi zuwa mutum biyu. Kwanaki takwas zuwa sha biyu bayan saduwa, embrayon da ya rabu don samar da tagwayen monozygotic za su fara haɓaka zuwa takamaiman gaɓoɓi da siffofi.
An yi imanin cewa lokacin da embrayo ya rabu, daga baya yawanci tsakanin kwanaki 13 zuwa 15 bayan daukar ciki, rabuwa yana tsayawa kafin aikin ya cika. Sakamakon tagwayen zai kasance a haɗe.
Abin fargaba
Kasancewar tagwayen da ake haifa haɗe ba su da yawa, kuma dalilin ba samu bayyanannen dalili ba, don haka ba a san abin da zai iya sa wasu ma’aurata su haifi tagwaye a haɗe ba.
Matsaloli
Cikin tagwaye a haɗe yana da rikitarwa kuma yana da haɗari mai tsanani. Jariran da ke haɗe suna buƙatar yin tiyata ta sashin cesarean (C-section).
Kamar kowadanne tagwaye, akwai yuwuwar a haifi jariran da suka haɗe da juna da wuri, kuma ɗaya ko duka biyun suna iya haifuwa ko kuma su mutu jim kaɗan bayan haihuwa.
Matsalar lafiya mai tsanani ga tagwayen na iya faruwa nan da nan, kamar matsalar numfashi ko matsalolin zuciya ko ƙwaƙwalwa ko wahalar koyo duka na iya faruwa.
Matsaloli tabbatattu sun dogara ne a kan inda aka haɗa tagwayen, waɗanne gaɓoɓin ko waɗanne sassan jikin ne suke amfani da su, da kuma ƙwararru da ƙwarewar ayarin likitocin da ke aikin rabawa.
Lokacin da ake sa ran haihuwar tagwaye a haɗe da juna, dangi da ayarin likitoci da masu kula da lafiya na buƙatar tattaunawa game da rikice-rikicen da za su iya faruwa da yadda za a shirya musu.